Våren 1924, då vegen Odda–Tyssedal var ferdig, vart det sett igang bilrute mellom desse stadene. Det var Kristen Winterthun som gjorde opptaket til ruta. Sigurd Ystanes byrja som sjåfør, og gjekk saman med Winterthun i 1926 under namnet Winterthun og Ystanes. I 1925 fekk også Olav Hagen og Theodor Simonsen ruteløyve til Tyssedal med namnet Hagens Rutebil. I 1948 gjekk desse laga saman til eitt billag, som då vart heitande Odda Rutebuss A/L. Sigurd Ystanes vart tilsett som disponent.

I 1929 vart det sett igang ruter til Eitrheim, og i 1948 til Vasstun–Eidesmoen.

Dei første bilane brukte karbidgass til lyktene. Ein boks med vatn og karbid var plassert på det eine stigbrettet. Det var just ikkje noko påliteleg ljoskjelda. Om vinteren kunne vatnet frysa, og rett som det var kunne det koma rusk i brennaren. Sjølvstartar fanst ikkje. Motoren måtte startast med handsveiv. Dette var ikkje alltid så liketil på kalde vinterdagar når olja stivna til. Det var ikkje snakk om lettflytande heilårsoljer i dei dagar. Bilane hadde faste felgar, slik at ved pålegg av dekk, eller omlegg ved punktering, måtte arbeidet med dette føregå medan hjulet sto fast på bilen. Det måtte pumpast med handmakt, opp til 90 pund. Det heile var litt av ein jobb. Var det nedbør, regn eller snø var det å slå opp ei kalesje. Etter ei tid vart bilane utstyrde med sidegardiner av imitert skinn, med «glas» av celluloid. Sjaltestang og handbrems fanst på utsida av karosseriet, og der måtte det vera ei større opning for å koma til desse apparata. Her kom det inn rikeleg med frisk luft.

Det var stor stas då vi 1. mai 1926 kunne ta i bruk ein 14-setars Chevrolet, med elektrisk ljos og sjølvstartar, og med felgar som kunne takast av hjulet.

Trafikken tok seg opp litt etter litt, og det vart etter kvart sett inn større bilar, 12- til 14- setarar, 18- til 24- pluss 3–4 ståplassar. Prisar frå 8 000 kr til 26 000 kr. Dei siste var to av merket Reo i 1935. Desse måtte gjera teneste fram til, og under heile krigen, og endå ei god stund etterpå. Først i 1947 kom det til to nye Volvo à 34 sete og 6 ståplassar. Desse kosta i overkant av 60 000 kr.

På denne tida har billaget 10 bussar, der av ein som går under namnet «minibuss» med 28 sete og 6 ståplassar. Denne vart betalt med 275 000 kr. Den siste av større format, inntil 65 personar, kom på noko over 300 000 kr. Det er eit langt steg frå 8 000 kr i 1926 til 300 000 kr i 1976. Skilnaden på «standard» er sjølvsagt så stor at det vanskeleg kan samanliknast, men det seier vel likevel litt om kroneverdet i dag.

Under krigen var det eit slit å halda trafikken i gang. Bensinen vart det slutt på. Ein fekk berre ha ein liten tank for hjelpestart. Det vart montert tregassgeneratorar på bussane, med oreknott som brensel. Det var vanskeleg å få tak i delar og rekvisita, og likeeins gummi. Denne var av klein kvalitet . Eit nytt dekk kunne ryka i filler etter få dagar. Ofte var bussane overlasta, og dette gjorde sitt til at det røynte hardt på gummien og materiellet i det heile. Ljoskastarane vart skjerma med ei maske med ei lita spalte på ca. 2 x 7 cm. Dette var alt av ljos ein hadde til å hjelpa seg med. Det var eit under at det gjekk så godt som det gjorde.

Etter sterk oppmoding frå folk busette i utkantane av Odda-«byen», vart det sett i gang med rutebil til desse stadene i 1976. Det var her minibussen vart sett inn. Dette er ein buss av merke Setra, med hekkmotor. Den tek seg godt fram i dei bratte bakkane i all slags føre. Den er innretta med god plass for barnevogner, og den er sett stor pris på, særleg av husmødre og pensjonistar. Men diverre, trafikkgrunnlaget svara ikkje på langt nær til det ein hadde venta. Drifta gjekk med stort underskott. Av dei reisande var på lag halvparten pensjonistar med honnøkort, og dette gav lite av seg i pengar. Frå og med 1. juni d.å. er bussen innstilt, og det vert vel spørsmål om økonomisk stønad dersom den skal koma i gang att.

I november 1958 gjekk det eit stort ras i fjellet sør for Tyssedal. ORB sette då, etter samråd med Odda Kommune og HSD, i gang båtrute til Tyssedal. Denne gjekk i om lag to månader, og resulterte i eit større driftsunderskot for ORB, då kommunen trekte seg frå alt ansvar, og HSD ytte berre ein liten «billighetserstatning». Elles har trafikken til Tyssedal og Eitrheim hatt nokre kortare avbrot på grunn av flaumskade på vegane. Etter raset på Tyssedalsvegen vart det sett i gang tunnelarbeid, og sidan har ein kunna ferdast trygt og godt på denne vegen.

Det er underleg å sjå tilbake på utviklinga i desse 54-åra frå 1924 til i dag. Til å byrja med kosta billetten til Tyssedal 1 kr. Etter at det kom fart i drosjetrafikken, vart taksten nedsett til 0,75 kr for tur-retur. Ei drosje til Tyssedal kosta då 2 kr. I 1958 var taksten til Tyssedal 0,60 kr, til Eitrheim 0,50 kr og til Eidesmoen 0,40 kr. I dag (1978) 3,50 kr til Tyssedal og 3 kr til dei andre stadene (minstetakst).

I 1924 var sjåførløna 250 kr per månad. Mellom rutene var det å driva drosjetrafikk, gjerne til langt på natt, etter som det fall. Det var ikkje tale om overtidsbetaling, eller avtale om fridagar eller ferie. Under krigen, og ei tid etter, var månadsløna 400 kr. I 1958–59 800–900 kr. Dette til samanlikning med i dag, med månadsløn 5 000 kr (lågløn) pluss 9,5 % feriepengar, og i tillegg skal staten ha arbeidsgivaravgift med 14,3 %. Til saman vert dette då 6 258 kr. Frå 1924 til 1978 har lønskostnaden såleis gått opp 10 gonger meir enn billettaksten.

Det kan ha interesse å sjå litt på andre kostnader: Reparasjonsarbeid var til å byrja med betalt med om lag 2 kr for timen. Under krigen, og i 1945–46 4 kr. Sidan har timeprisen stadig gått oppover, og ligg i dag på 90 kr i Odda, inkl. momsen. Av og til må vi til «merkeverkstaden» i Haugesund, og det kostar oss 123 kr per time. Her er stigninga endå høgare enn lønskostnaden.

ORB har i dag (1978) 12 arbeidsplassar og eit par hjelpesjåførar på deltid. Laget har aldri hatt stønad av noko slag. Likevel har ein i alle tidlegare år halde billegare billettakstar enn dei fleste andre billag. Honnørbillettar vart innførde alt i 1960. Trafikken har i seinare år stadig gått nedover, takk vere den store «invasjonen» av privatbilar. Pga rikeleg med pengar har ein inntrykk av at folk nyttar seg meir av drosjer enn tidlegare. Kollektivtrafikken er den tapande part i velstandssamfunnet.

Etter at det kom regulativ for skuleskyssen, har denne transporten gjeve eit visst overskott. Elles er det kontraktskøyring, arbeidsruter for verksemdene i Tyssedal og Eitrheim, og ein del turbilkøyring som har hjelpt til for å halda balanse i rekneskapen.

ORB har ikkje garasjeanlegg eller velferdsrom for dei tilsette. Dette skriv seg frå at ein til denne tid ikkje har kunna fått tomteplass i Odda. Etter fornya pågang på Odda Kommune har vi no von om at det kan koma til ei løysing på dette spørsmålet.

Sigurd Ystanes tok til som sjåfør i 1924 som tidlegare nemt. Var medeigar og forretningsførar frå 1926, og disponent frå 1948 til i dag (1979). No står ein Ystanes junior for tur til å overta.

Statistikken for Odda Rutebuss for åra 1970 til 1977, er ikkje særleg oppløftande. Utnyttingsgraden for materiellet har gått ned frå 22,7 % i 1970 til 17,2 % i 1977 for det som gjeld rutekøyring. For ekstrakøyring har utnyttingsgraden gått endå meir attende frå 36,5 til 21,4 %. Dette fortel at talet på reisande har gått mykje meir attende enn reduksjonen i køyrde kilometer. Rutene må oppretthaldast trass i at færre reiser med bussane. I 1970 vart det i rutekøyring køyrt 208 100 vognkilometer. Det er redusert til 189 384 i 1977. Men medan det i 1970 reiste vel 723 000 passasjerar med ruta, reiste det i 1977 berre knappe 440 000. På ekstrakøyring gjekk talet på vognkilometer opp frå vel 36 000 til vel 58 000, medan passasjertalet gjekk ned frå 131 000 til vel 89 000.

Denne artikkelen vart skriven for jubileumsboka til Norsk Rutebileierforbund. Boka kom ut i 1979, og artikkelen vart skriven av Sigurd Ystanes.

Frå 1980 vart selskapet omdanna frå andels (ansvarleg) selskap til aksjeselskap. Frå same året fekk Odda Rutebuss AS stønad til rutedrifta frå staten. Grunnen til at selskapet kom inn under tilskotsordninga, var at ruteområdet også skulle omfatta Freim, Ragde og Tokheim. Prøvedrifta i desse områda viste underskot, men vart krevd oppstarta på nytt.

Selskapet hadde på denne tida svært kummerlege tilhøve. Vask og smøring av bilane hadde tidlegare vore utført ved den gamle Shell-stasjonen, AL Ruteauto. Odda Rutebuss var medeigar og stod for drifta av denne stasjonen som var plassert der parkeringsplassen mellom banken og kyrkja er i dag. Dekkarbeid og småreparasjonar vart utført ved ein gamal garasje selskapet eigde ved meieriet på Ragde. Alt dette føregjekk ute under open himmel under alle vertilhøve. Sjåførane hadde opphaldsrom i Pakkesentralen. Her var også venterom for dei reisande og kiosk. Kontoret hadde vi i gamle Rådhuset fram til dette vart rive. Deretter flytta kontoret til Godsterminalen på Almerket, og sidan til DnB-bygget. Så brann Pakkesentralen ned, Shellstasjonen med smørebukk og vaskeplass vart riven, og selskapet stod heilt utan tilhaldstad.

Passasjertalet i ordinære ruter gjekk framleis ned utover i 80-åra. Arbeidsrutene til DNN Aluminium vart innstilt i september 1982 pga produksjonstans. Denne transporten hadde Odda Rutebuss AS då utført frå 1. januar 1966 då Magnus Opedal som hadde stått for denne transporten, slutta av på grunn av alder. Dette var ein viktig inntektspost for Odda Rutebuss. Kostnadssparing ved Norzink AS gjorde at det også spøkte for arbeidsrutene til denne bedrifta. Kontraktskøyringa for Norzink AS vart avslutta 31.mars 1988. Denne arbeidskøyringa hadde selskapet frå 1. januar 1977 då «MS Lindenes» slutta av. Frå 1. januar 1987 til og med 31. desember 1988, køyrde vi også arbeidsruter for KS Ilmenittsmelteverket AS i Tyssedal.

Tap av desse to kontraktane medførte eit dramatisk fråfall av inntekter for Odda Rutebuss AS. For å møta dette og prøva å oppretthalda arbeidsplassane, måtte selskapet sjå etter nye oppgåver.

Passasjertalet i ordinære ruter gjekk framleis ned utover i 80-åra. Arbeidsrutene til DNN Aluminium vart innstilt i september 1982 pga produksjonstans. Denne transporten hadde Odda Rutebuss AS då utført frå 1. januar 1966 då Magnus Opedal som hadde stått for denne transporten, slutta av på grunn av alder. Dette var ein viktig inntektspost for Odda Rutebuss. Kostnadssparing ved Norzink AS gjorde at det også spøkte for arbeidsrutene til denne bedrifta. Kontraktskøyringa for Norzink AS vart avslutta 31.mars 1988. Denne arbeidskøyringa hadde selskapet frå 1. januar 1977 då «MS Lindenes» slutta av. Frå 1. januar 1987 til og med 31. desember 1988, køyrde vi også arbeidsruter for KS Ilmenittsmelteverket AS i Tyssedal.

Tap av desse to kontraktane medførte eit dramatisk fråfall av inntekter for Odda Rutebuss AS. For å møta dette og prøva å oppretthalda arbeidsplassane, måtte selskapet sjå etter nye oppgåver.

I 1986 vart Renovasjonstransport AS stifta. Dette selskapet dreiv innhenting og transport av avfall frå butikkar og bedrifter i kommunen. Dette vart drive med spesialbilar og i samarbeid med Lastebilkontoret i Odda. I tillegg dreiv selskapet og vanleg lastebiltransport. Renovasjonstransport AS hadde i fleire år ansvaret for turistavfallet for Statens Vegvesen. Utleige av avfallscontainarar, tømming av desse og transport av avfallet frå Haukeli i sør til Hardangervidda i nord. Renovasjonsverksemda vart avslutta i desember 1989. Odda Kommune ville då overta denne butikken og det var uråd for Renovasjonstransport AS å halda fram. Selskapet satsa då vidare på lastebiltransport og dreiv dette fram til juni 1998.

Odda Rutebuss AS starta med bilutleige i 1986. Tilbodet var to personbilar og ein minibuss. Seinare kom også varebil med i tilbodet.

1. juli 1987 starta selskapet med godstransport for Linjegods AS. Selskapet køyrde dagleg godsrute frå Haugesund til Odda og vidare utover fjorden til Kinsarvik. Til Utne og Eidfjord køyrde vi annakvar dag.

I 1991 kjøpte selskapet seg inn i Sør Vest Reiser AS, ein turoperatør med  hovudkontor i Stavanger som produserer bussreiser. Eigarane var den gongen ni ruteselskap, åtte i Rogaland og Odda Rutebuss AS i Hordaland. Sør Vest Reiser AS leigde bussmateriell av eigarane. Selskapet vart ein viktig aktør med turar over heile Europa. Samarbeidet førte til at Odda Rutebuss AS kunne delta for fullt i denne marknaden, og vera konkurransedyktig på dei fleste oppdrag. Sør Vest Reiser AS skreddarsyr også gruppeturar etter kundane sine ynskje. Utover på 2000-talet vart billige flyreiser ein viktig konkurrent til bussturane nedover i Europa og Odda Rutebuss AS og fleire andre aksjonærar selde seg då ut av Sør Vest Reiser AS. Selskapet er no eigd av transportselskapet Boreal AS.

Frå mars 1992 overtok Odda Rutebuss AS distribusjon av diesel, parafin og fyringsolje for Statoil Norge AS. Dette heldt fram ut år 2002. Frå 1. januar 2003 var Odda Rutebuss AS distributør for Hydro Texaco i vårt distrikt.

Odda Rutebuss AS hadde i slutten av 90-åra og utover på 2000-talet rundt 18 tilsette, 11 bussar, 5 lastebilar og 2 leigebilar.  Totalt rulla bilane rundt 470 000 kilometer i året. Odda Rutebuss er eit av dei få små private ruteselskapa som framleis eksisterer. Selskapet er eigd av Odda-familiar og har 14 aksjeeigarar. Odda Rutebuss AS var 84 år i 2008, som var siste året med ordinær rutedrift.

Rutebilnæringa har i ei årrekke vore utsett for samanslåingar og oppkjøp, slik at det for det meste er store selskap som driv kollektivtrafikken i dag. Desse store selskapa går så saman i ulike samarbeidseiningar for å møta aukande konkurranse og stadig knappare rammer frå myndigheitene. I 1996 inngjekk ruteselskapa i Hordaland ein fireårig effektiviseringsavtale med fylkeskommunen. Denne avtalen skulle redusera Hordaland Fylkeskommune sine utgifter til kjøp av transporttenester i avtaleperioden med 60 millionar kroner. Avtalen skulle ikkje medføre dårlegare kollektivtilbod for brukarane. Dette førte med seg store utfordringar for næringa som stadig får knappare marginer å arbeida under.

Hordaland er eit av dei store buss-fylka i landet. Tett opp mot 1 000 bussar og vel 2 000 tilsette er knytt til bussdrifta. For få år sidan var dette fordelt på 11 ruteselskap. 15. mai 2007 vedtok Fylkestinget i Hordaland å leggja kollektivtrafikken i fylket ut på anbod. «Rutepakkane» som vart lyst ut var store og omfattande og det var uråd for små selskap som Odda Rutebuss å vera med.

I 2020 kom korona og mykje er endra, men Odda Rutebuss framleis eit turbilselskap. Med tre store turbussar og ein minibuss køyrer vi turar for lokale firma og grupper, og vi kan tilby gruppeturar i samarbeid med Sør Vest Reiser AS. Bygget vårt frå 1982/83 er utvida to gonger etter avtale med leigetakar. Vi samarbeider med Knapphus Energi som leverer diesel og parafin, og vi driv med sal av diesel, parafin og smøreoljer.